Al weer vele zondagen lezen we in ons Ossendrechts kerkje het boek Genesis, hoofdstuk voor hoofdstuk. Aanstaande zondag is het beroemde, weerstand wekkende verhaal van het zgn. offer van Izaak aan de beurt, Genesis 22. Het eerste vers van het hoofdstuk geeft al aan dat het niet om het offer gaat, maar om een test hoever Abraham wil gaan in zijn toewijding aan de Heer en dat is misschien al ergerniswekkend genoeg. In de joodse traditie wordt gesproken van de binding van Izaak en er zijn rabbijnen die het verhaal juist zien als een protest tegen het kinderoffer, met name van de eerstgeborene bij religies van de oudheid. En dat is zeker ook een impliciete boodschap van het verhaal. In deze rubriek wil ik een aantal voorstellingen van kunstenaars laten zien van het verhaal. Aan te raden is het verhaal proevend te lezen in  bijvoorbeeld de vertaling van de Naardense Bijbel: het is weergaloos goed van taal, structuur en spanningsopbouw. De eerste bovenstaande voorstelling is van Caravaggio (1602: doodsbange I., rechterhand van bode die A’s rechterhand verhinderend pakt en de linker die verwijst naar de ram in de struiken. 

 Plafondschildering Palazzo Patriarchale Udine. Het ingrijpen van ‘boven’ wordt sterk aangezet door een enorme wolk als zetel van de bode en een begeleidende lichtbundel, Izaak ligt er al naakt en verslagen berustend bij, het mes van A. lijkt meer een zwaard, onder de wolk een ram in struiken geklemd.

 Rembrandt -  Opmerkelijk is hier dat A. Izaak’s gezicht met een volle hand bedekt, waarmee hij niet alleen het hoofd achteroverdrukt , maar ook Izaak niet laat zien wat er gaat gebeuren. En Rembrandts kunst tot dramatiseren en levendig schilderen komt tot uitdrukking in het mes dat uit z’n handen valt. Ook een groot mes, met de schede ervan aan A’s heup.

 Andrea del Sarto. Hier een echte altaar, die ook een doodskist zou kunnen zijn. Weer een groot mes, waarmee  de jonge naakte I. op het punt staat gekeeld te worden. De bode van de Heer is meer een putti: joch redt jongen. Achter I. een ram al slachtbereid.

 Titiaan – olieverfdoek, sacristie  Santa Maria della Salute – Venetië.  Het mes is meer een zwaard. A. wordt van achteren benaderd, wat nog meer het onverwachte van de ‘openbaring van boven’ benadrukt. De bode pakt het lemmet van het zwaard beet lijkt het wel, hij komt aan met een windvlaag, gezien A’s wapperende kledij, waarbij zelfs een been bloot waait. I. is een joch dat op z’n knieën op een houten altaar ligt, z’n jongenskontje vangt licht, wat het schilderij iets pervers geeft. Achter hem de kop van een ram, die toch meer een lam lijkt. Opmerkelijk is links de grote kop van de ezel, die er eigenlijk niet hoort. Die ezel was met twee jongensknechtjes achtergebleven. ‘Blijven jullie hier met de ezel’ , had A. gezegd. Hier past de hilarische anekdote van een predikant die zijn opvolger bevestigde met genoemde woord van A. Maar dan in de Statenvertaling: ‘Blijft gij hier met den ezel’, waarbij duidelijk was wie hij met de ezel bedoelde!