‘Afvaart’ is de eerste serieuze bundel gedichten van Gerrit Achterberg uit 1931. Eerder had hij al een bundel gepubliceerd met Arie Dekker, een jeugdvriend, maar die beschouwde de man uit Neerlangbroek als een jeugdzonde. Afvaart verschijnt in 1931, dus nog vóór het drama, de crime passionel die hij pleegde. Maar al eerder kende Achterberg problemen met de liefde en rond een geliefde. Al eerder bezat hij een pistool en in de tijd van de eerste bundel was er al een verhouding die hem onder spanning zet, mislukt en waarin hij met zelfmoord dreigt. Afvaart: een mooi beeld voor het begin van dichterschap. Het beeld van een schip  dat de haven uitvaart of naar een monding van een rivier afstevent. Maar het geeft onzekerheid. de veilige haven wordt verlaten en je bent overgeleverd aan het water, beeld van het leven in onstuimigheid of kalmer vaarwater. Zijn tweede bundel heet ‘Eiland der ziel’, uit 1939. Niet zo lang geleden voer ik weg met de veerboot van Lauwersoog naar Schiermonnikoog. Achterberg maakt ook een oversteek naar een eiland, die van de ziel en waar loopt dat op uit? Is het toeval dat zijn derde bundel uit 1940 ‘Dead End’ heet?  Het eerste gedicht van Afvaart is driedelig en ‘Strophen’ getiteld.

Over dit land alleen                                                                                                                                                 zwierf ik, maar dit land heeft geen einde                                                                                                            en nu dool ik bij u binnen;                                                                                                                             o oude wonde die ons pijnde;                                                                                                                                zult gij beginnen                                                                                                                                                     te helen hier,                                                                                                                                                            of heter nog te schrijnen?

Zij ging bij mij vandaan                                                                                                                                          het licht van de lantaren tegen,                                                                                                                            haar lange schaduw lag tot aan mijn voeten.                                                                                                      Zó heeft zij voor het laatst mij willen groeten                                                                                                      met ‘t dierbaarst dat ik van haar had gekregen:                                                                                                haar hoofd – en is toen in het licht vergaan.

Zal dan uw liefde groter wezen dan mijn vrees?                                                                                       Gij kwart terug onverwacht en vond mij slapen.                                                                                       Mijn ogen beefden open – vrees overgleed                                                                                                        glans, dien gij niet kende…Slapen                                                                                                                         moet ik nu …Zie ik slaap zonder vrees.                                                                                                       Gij bidt u in den hof voor mij ten bloed.                                                                                                     Een haan driemalen kraaide, hoog en hees.                                                                                                       Ik kom u als een Petrus tegemoet.

De geliefde is uit zijn leven vertrokken. Prachtig verwoord in het middendeel. Zij gaat het licht tegemoet, hij blijft in de schaduw. Zij groet nog en gaat helemaal op in het licht. Dat brengt de dichter in de toestand die hij in het eerste deel beschrijft. het leven als een eindeloos land, waarin hij slechts zwerver is. Het enige wat rest is binnenrollen in haar, die zit in zijn hoofd en hart, maar is dat wel zo’n pretje? Is dat genezend of rijt het juist de wond weer open? In het laatste deel gebeurt iets merkwaardigs. De zij wordt een hij, de hij van Christus. Het verhaal van Gethsemané, waar de discipelen slapen, Jezus ze wakker maakt, maar ze vallen weer in slaap. De dichter is Petrus. In Christus verschijnt de geliefde. Is haar liefde uiteindelijk toch groter dan zijn vrees? Uiteindelijk kan hij zonder vrees slapen. Had Achterberg nachtmerries? En uiteindelijk is er het besef dat hij schuldig is, hij haar heeft verraden, zoals Petrus Jezus. Het is duidelijk dat Achterberg  de Lukas-versie van het Gethsemané verhaal verwerkt. want alleen bij hem is er sprake van zweet die in bloeddruppels verandert. Bij Lukas ook als enige dat na Petrus’ verloochening Jezus zich omdraait en hem aanziet. Misschien heeft Achterberg dat ook wel voor ogen gehad als hij als laatste haar hoofd ziet (deel 2).