Een harde noordenwind geselde een ijskoude regen drie wandelaars op de dijk tussen Vesting Naarden en Oud-Naarden. Die drie waren Rob, Gerrit en ondergetekende. We deden een rondje van twaalf kilometer vanuit mijn flat en daarnaar terug. In het Ericabos nog eens zo’n bui, maar milder omdat de bomen beschermden tegen Aeolus. Verder was het een stralende dag, een uitzondering van al ver voor Kerst. De monotonie van grauwe dagen en veel regen. In het werk van Gerrit Achterberg komt regen diverse keren voor. Onder andere in een muurgedicht – één van de 120 in de stad - aan de Rijnkade in Leiden.
Kleine ode aan het water
Zo staat de regen als een naam over de bloemen mond en maan leggen er groot en rond zich aan, liggen er groot en rond om dicht, o teug, waaraan ik lig; met mijn gezicht in maan en water staan bloemen in mijn ogenwater gespiegeld, sta ik spiegelend in waterramen en maanbloemen.
Dit gedicht werd voor het eerst gepubliceerd in 1931 in Achterbergs eerste officiële dichtbundel Afvaart. De man uit Neerlangbroek kijkt hier met kinderlijke verwondering naar de schoonheid van weerspiegeling in het water. Van regen komen plassen en vormen zo een venster waarin maanlicht weerspiegelt wordt. Wie zo dichtbij komt dat hij bijna een teug kan nemen ziet nog meer weer spiegelt wat dan ook weer in de ogen van de gebogen weerkaatst wordt, een magisch moment.
In Afvaart komt nog een gedicht voorzet een prominente rol voor regen. Het is ook als zodanig getiteld.
Regen
De regen deel het donker hart zijn wenen mede en beide wenen om evenveel, in eenzelfde menen van zuivere smart.
Want toen zij in den regen heenging was het de regen die haar omhing en haar omhulde, een eeuwig ding: dit, wat ik weet, weet ook de regen.
En het wordt niet meer tussen ons verzwegen sinds dit uitwisselen ontstond, zo zoet, dat het hart een vrede vond, uit pijn en wanhoop weggeheven.
Hier geen verwondering, maar verdriet, waarin de tranen van de regen het wenen van de dichter oproept en ze samen één worden. De regen roept de herinnering boven, waarin de geliefde van de dichter heen ging, een eeuwig afscheid. Regen is verdwijning en is zo wening, smart in haar puurste vorm. Het thema van de verloren geliefde of zelfs sterker de gestorven geliefde is bij Achterberg al aanwezig vóórdoe fatale 15 december van het jaar 1937 toen Achterberg zijn hospita, Roel van Es, doodschoot en haar toen 16 jarige dochter Bep verwondde in de commotie die ontstond toen hij op zijn kamer laatst genoemde aanrandde. Toch was er al eerder een ‘akkefietje’. Nadat een verloving werd afgebroken, dreigde Achterberg met een pistool in de hand een eind aan zijn leven te maken. Het gedicht eindigt niet in mineur. Er is voldoende uitgepraat om uiteindelijk het zoetvan de vrede te smaken. De pistool ging uiteindelijk niet over. Verzoening met het bestaan is een steeds terugkerend thema in Achterberg werk mijns inziens. Waarin hij ook teruggrijpt naar de bevindelijke achtergrond van de hervormde orthodoxie, waarin hij geboren en getogen was en ook in gepokt en gemazeld. Het is ook op dat punt waarin Achterberg mij zo aangrijpt, omdat ik zelf dat gevecht om die verzoening goed ken en herken en het verdriet die de bodem van de ziel immer vochtig maakt of zelfs houdt.