Na een drukke periode uitlopend in de intensieve paasweek eindelijk tijd voor het opruimen van de werkkamer. Ik kijk ook of er boeken weg kunnen en een bestemming vinden voor onze 2e hands boekenmarkt. Zo heb ik ook een dichtbundel van Tollens in mijn handen, na jaren . Een uitgave uit 1895 van G.T.N.Suringar uit Leeuwarden, getiteld ‘Nalezing’, met als ondertitel ‘Onuitgegevene en verspreide gedichten van H.Tollens , Cz.’ Het titelblad kent een staalgravure met bloemen, een vlinder en een schuin uit de grond stekende lier, waarom heen een sjaal geknoopt is. Onder de gravure in de vorm van een theemuts C. Rochussen del (links) en D.J.Sluijter sculpu rechts. Op internet vind ik dat het wat de linkse naam gaat om Charles Rochussen, een Rotterdamse kunstschilder die leefde van 1814 tot 1894. Hij kwam uit een welgestelde familie, begon pas laat te schilderen en was leermeester van o.a. A.Allebé en G.H.Breitner. Sluijter blijkt een belangrijke gravure maker uit Amsterdam. Hij maakte o.a. beroemde portretten van Groen van Prinsterer en Jacob van Lennep. Hij werkte ook mee aan het eerste Nederlandstalige damestijdschrift Penelope, waar ook koningin Sophie op geabonneerd was. Op het schutblad staat met mooi handschrift in lichtzwarte inkt in de rechterbovenhoek geschreven: ‘C.P.Gunning, nalatenschap v. tante Coba, Lente 1901′. Dat moet dan Christiaan Pieter Gunning zijn uit de beroemde Gunning familie. Hij werd geboren in Utrecht op 12 oktober 1886 en overleed op 16 juni 1960 in Amsterdam. Hij was pedagoog en oprichter en 1e directeur van het Amsterdams Lyceum (1917-1952). Hij was zo lang directeur dat de school het Gunning werd genoemd. Als in september/oktober 1941 de Duitse bezetter de joodse leerlingen van niet-joodse scholen werden verwijderd, organiseert Gunning een demonstratieve afscheidsbijeenkomst onder het motto ‘Vaart Wel’. Daarop wordt hij gearresteerd en naar kamp Amersfoort gestuurd. Ik zie op het schutblad ook dat ik destijds 5 gulden heb betaald, nadat het al eerder was afgeprijsd van 20 naar 10 gulden.
Nagelaten gedichten van Tollens dus. De man van ‘Wien Neerlands bloed’, van 1817 tot 1832 het officiële volkslied van het Verenigd Koninkrijk de Nederlanden en van 1832 tot 1933 van het Koninkrijk der Nederlanden. Nog altijd langer dan het Wilhelmus! Tollens wordt op 24 september 1780 in Rotterdam geboren uit Gentse ouders van geringe komaf. Op jonge leeftijd trok hij in bij een oom die in Amsterdam een zaak in verfstoffen had en die met zijn neef altijd op rijm spreekt. Hij trouwt in 1800 en gaat ook in de verfstoffenhandel. Intussen groeit hij uit tot onze volksdichter par excellence en hij wordt lid van de Remonstrantse Broederschap. Om de vijf jaar wordt nog steeds de Tollensprijs uitgereikt, vorig jaar aan Hans Dorrestijn. Ondanks dat hij door de Tachtigers spottend op de korrel werd genomen, bijvoorbeeld in ‘Grassprietjes van Cornelis Paradijs’, een parodie in zijn stijl. In de bundel in mijn boekenkast staan toch aardige gedichten en één er van trof me, als nog immer actueel en verrassend. Het kent geen titel.
Dat is niet groot, den Cezar cijns te geven; Getrouw te zijn, wie ons zijn trouw gebleven; Den vriend te helpen in den nood: Dat is niet groot. Maar trotschaards in hun onspoed niet te hoonen; Ondankbaren met een weldaad-meer beloonen; Hem helpen, die ons van zich stoot: Dat noem ik groot.
Dat is geen deugd, een aalmoes toe te steken Aan weeuw en wees, die om een broodkorst smeken, Terwijl de wijnkroes ons verheugt: Dat is geen deugd. Maar distlen uit des broeders voetpad rooijen, Ter sluik een bloem hem door de doornen strooijen, Al lacht voor ons geen levensvreugd: Dat noem ik deugd.
Dat is geen moed, het wreekend staal te wetten, Den magtige zijn smaad betaald te zetten, Den dolk te doopen in zijn bloed: Dat is geen moed. Maar met geen kwaad geleden kwaad vergelden, Den minder ook zijn onregt kwijt te schelden, Al is de wraak zoo ligt als zoet: Dat noem ik moed.
Het is ook een moralistisch vers, maar wat is er tegen moralisme die prikkelend aan het denken zet?