Category Archives: taal

Regen en Achterberg (2)

Het volgende ‘regen-gedicht’ komt uit de bundel Eiland der ziel, uit 1939, dus na het drama van de moord en nadat Achterberg was opgenomen in de Rijksasyls voor Psychopathen in Avereest, waar hij van 1938 tot 1943 verbleef. De titel is typerend voor zijn toestand. Fysiek van de buitenwereld afgesloten, maar vooral psychisch verkerend in de eenzaamheid, als op een eiland. Wat kan hij doen op zo’n eiland? De gestorven en verloren geliefde tot leven wekken, een thema dat dus al vóór de moord significant aanwezig was. Het middel daartoe is het woord en de woorden. Die vormen een brug naar het eiland. En waar het woord is is bij Achterberg Het Woord nooit ver weg. In onderstaand gedicht komt dat ook weer tot uitdrukking.

IN DEN REGEN

Laat dit, omdat ik eenzaam ben,                                                                                                                      een stem verwerven als de regen;                                                                                                                   die heb ik van u meegekregen,                                                                                                                        zover ik van u ben.

Het is hetzelfde als uw leden, –                                                                                                                          kuis en nabij -, waarmee de woorden                                                                                                               sidderen en worden geboren;                                                                                                                             waarin uw liefde heeft gezwegen.

Zo sneeuwt de dood het leven dicht.                                                                                                                Er is geen angst meer en geen naam.                                                                                                               Ik lig weer met mijn ziel tesaam                                                                                                                         in onverstoorbaar evenwicht.

Ik heb u lief, al zijn vergaan                                                                                                                               de verten, die ik met u deelde,                                                                                                                         wat gij mij nimmermeer verheelde                                                                                                                  vangt immer in den regen aan.

Hier zie je wederom dat regen voor Achterberg niet louter een meteorologisch fenomeen is, geen ‘mededeling voor land- en tuinbouw’, maar een mythisch karakter kent, zoals bij Guido Gezelle bijvoorbeeld de bloemen: “mij spreekt de blomme een tale”. In de regen hoort de dichter zijn geliefde; dat is bij hem of hem bij gebleven. Intrigerend is dan ‘zover ik van u ben’. Dat kan zijn ‘voor zover etc’ of duiden op de afstand tussen hem en haar. De tweede strofe is een lastige om te verstaan. De leden – een kuise omschrijving van het  erotisch en seksueel begerenswaardige onder-deel van de geliefde – waren weliswaar nabij maar kuis, ‘onbezoedeld’. Het bleef beperkt bij het oproepen van opwindende taal. Wat die begeerde liefde betreft bleven haar leden ‘gesloten’. Net als haar stem is dat op afstand gebleven. In de derde strofe komt het keerpunt. De regen wordt sneeuw, met zijn witte kleur bij Achterberg symbool voor toedekking c.q. verzoening. Het is hier de dood die dicht sneeuwt. En wel het leven. Dat kan denk ik verstaan worden dat het leven staat voor onrust en de dood voor vrede, zoals op grafstenen staat: R.I.P., rest in peace. Dat blijkt uit het vervolg. De dichter is weer eengewonden met zich zelf. Ondanks dat het allemaal ver weg is – en wellicht hebben ze samen ook vroeger van letterlijk  uitzichten genoten – de liefde blijft  en haar stem wordt  weer bij en in elke regen gehoord.

 

 

 

 

 

 

Appelvink en dominee – 2 limericks

In de voormalige pastorie en al weer ruim tien jaar ons kerkelijk centrum heb ik nog een werkkamer, waar ik overigens in de praktijk weinig gebruik van heb gemaakt. Gisteren echter gaf ik er een interview aan een journalist van de streekkrant, de Woensdrechtbode en zag zodoende een tweetal limericks liggen, die ik ooit op een A4-tje gefabriekt had. Bij deze:

Op een appelvink

Een appelvink te Ossendrecht                                                                                                                    kwam in een perenbos terecht                                                                                                                     hij zong zich daar uit z’n veren                                                                                                                     om tegen de peren zich te keren                                                                                                                 die prompt appelig werden zo wordt gezegd.

Op een dominee

Een dominee van Bergen                                                                                                                                           wist z’n gemeenteleden flink te tergen                                                                                                       Hij voelde zich een hele reus                                                                                                                                 en liet hen dus geen andere keus                                                                                                                                   dan zich te kleineren tot dwergen.

Echt gehoord

1. Echt gehoord: ik was bij de wedstrijd Ajax- Heerenveen. Eindelijk weer eens en eindelijk weer eens een voorsprong van twee- nul  in plaats van 1-0, waarna al spoedig de domper volgde van de gelijkmaker, zoals In Zwolle en Utrecht. Of het moeten billen knijpen , zoals thuis tegen FC Groningen. In de veel saaiere en slechte tweede helft scoort Schöne voor de derde maal. Wat roept de omroeper van dienst om: Ajax komt op voorsprong: drie- nul! 

2. Je kunt van haar vinden wat je wilt, maar als ze er is, dan is is ze er ook, niet alleen met haar postuur, die weer teruggegroeid is naar het niveau van voor haar vermageringskuur inclusief zwaar gepromoot boek. Erica Terpstra, ja , over haar heb ik het. Je kon er op wachten en ja hoor daar dook zij ook op aan tafel bij dat heerlijke duo Henri Schut en Erben Wennemars in hun talkshow vanuit Sotsji. ‘Het ‘machtig, man’ rolde met die zware, licht geaffecteerde altstem van haar minstens zo vaak over tafel als het aantal medailles wat Oranje al bij elkaar heeft geschaatst. Erika maakt al een paar seizoenen een reisprogramma dat nogal veel kijkcijfers produceert. Zij mocht van de NOS in Sotsji een mini-variant er van maken. Erika toog naar het Sotsji, waar niet gesport, maar gewoond wordt en geleefd. Ze vond het ‘ machtig, man’, want de mensen zijn zo aardig. Het programma stelde niet veel voor en bleef steken in dat  voor mij soms irritante overdreven enthousiasme . Bij haar verlang je soms naar het venijn van de Jakhalzen van de VARA. (Het best te pruimen is de aanpak van Jelle Brandt Corstius: geweldige journalist , oprecht geïnteresseerd, zonder kapsones etc) Enfin, het begin van Erika’s itempje maakte de hele avond verder goed: ze wees naar een enorm portret van Lenin op de zijgevel van een flatgebouw en zei: hier het portret van Lenin, ik voel me helemaal thuis.’!  Geweldig toch: VVD-politica die het thuisgevoel krijgt van Lenin. Of is dat nu juist de onthulling dat Erika ‘voluptueus’ gebouwd is van enthousiasme en minder van inhoud?

Echt gehoord!

ECHT GEHOORD!

 

 

1. ‘Premier Barak legde een krant bij het monument’ : in volle ernst uitgesproken door meisje Van Praag als nieuwslezeres.

 

2. ‘De situatie is toegenomen’, horen zeggen door Margriet Vroomans als presentatrice van De ochtend van Vier, KRO.

 

3. ‘ We hebben elkaar de moed in de schoenen geschoven’, uit een tv-reportage over Syrië.

 

4. ‘Het was krommetenend’,  Ed Nijpels over Rita Verdonk in een dubbelporteet van het conflict Rutte –Verdonk.

 

5. ‘ Zij is vegetariër en hij is een kannibaal’, uitroep van dokter Deen in de gelijknamige serie. Ik zag het direct voor me: zij knabbelt een wortelsalade weg, terwijl hij een geroosterd  geamputeerd been uit de praktijk van de Vlielandse huisarts kluift.

 6. Zappend verzeil ik  in het programma  ‘Krap bij kas’.  Een man heeft eindelijk een meevaller en zegt: ‘Ik kan weer lachen’.  En hij voegt er aan toe: ‘Een dag niet gelachen is een dag niet gehuild’.

Krommetenend

Hij zei het echt: Ed Nijpels. In de eerste aflevering van een tweedelige docu over de strijd tussen Mark Rutte en Rita Verdonk. Nijpels vond het optreden van Verdonk: krommetenend! Geweldig. Juist die omkering maakt de typering van de naar de betamelijke vergetelheid geraakte  oud-minister nog trefzekerder. Een week geleden hoorde ik Margriet Vroomans op radio vier zeggen dat de situatie toegenomen was. Ook leuk.  En in afwachting van Pauw en Witteman hoorde ik Monique van de Ven als dokter Deen in de gelijknamige serie zeggen dat een relatie tussen twee mensen niet kon, want  ’zij is vegetariër en hij een kannibaal’. Geestig in z’n bespottelijkheid. Je ziet het voor je: terwijl het meisje een wortelsalade verorbert, knaagt haar vriend aan een vers gebakken biefstuk van het dijbeen van een patiënt uit de praktijk van dokter Deen. ‘Jij toch ook niet een stukje, schat? Heerlijk hoor, lekker zoet’. ‘Nee  hoor , lieverd, geef mij die lekkere grote zachte zoete wortel maar.’