Op 18 september 2018 een vervolg, te beginnen bij Ouwehands Dierenpark. Auto op parkeerterrein van het park. Direct rechtsaf voor het dierenpark langs over de Heimersteinselaan die rechtsaf slaat en een steenslaglaan wordt tussen en onder bomen. Op de rand van de Grebbeberg en daar langzaam van af dalend. Tegen het einde wordt de laan asfalt en komt uit op de weg van Achterberg naar de Grebbeberg. Rechtsaf. En dan stuiten we op een kazemat (afgeleid van Italiaanse casa armata, gewapend huis), die langzaam de grond in lijkt te zakken. Het is kazemat S15 die de Grebbesluis moest verdedigen. Er zijn verslagen bewaard gebleven van dienstplichtige soldaten die deze in de meidagen van ’40 bemanden. O.a. van sergeant N.Hendrikse van het 8e Regiment Infanterie wat betreft kazemat 15.

“… Ik ben Vrijdagmorgen 10 Mei in de kazemat (S15) gekomen om ongeveer 5 uur. Ik ben daar al sedert het begin van de mobilisatie geweest. De kazemat was bewapend met 1 licht mitrailleur (met schutter en helper). Ik had m.i. te weinig munitie in de kazemat: 12 trommels met 60 patronen; 23 aanvalshandgranaten; éénmaal is aangevuld met een kist minus 2 doozen en eenmaal met 2 doozen munitie. Achter de kazemat was een opstelling voor 9 man; deze waren ook onder mijn commando, onder den korporaal Assink (tijdens de mobilisatie van 11 R.I. over naar 8 R.I.).
Vrijdagavond begon het vijandelijk artillerievuur. Vóór mij zat de Vaandrig De Ridder, die ‘t vuur opende; links voor zat de Luitenant Timmermans. Ik bestreek den boomgaard, die daartusschen lag. Het schootsveld was slecht. Vrijdag heb ik nog twee boomen en wat struiken opgeruimd, maar kon niet meer doen. Door het duister kon ik geen vijand waarnemen; ‘t werd mij gemeld door een ordonnans van den Vaandrig De Ridder.
Zondagmorgen, ca. 2.00 of 3.00 uur begon het met een vliegeraanval (het was tusschen licht en donker) met bommen en een artillerievuur. Wij hoorden slechts de bommen neervallen. Toen een zware artillerie-beschieting; geen voltreffers op de kazemat; een paar scherven zijn door het schietgat gekomen. …”

             kaart Grebbeberg met kazematten S 17 (boven) en S 15(onder_ Kazemat S15 voorjaar 1940

 kazemat S 15 nu

Ik sla linksaf onder langs de kazemat en volg het fietspad langs de Grift. De Grift hebben we te danken aan de Utrechtse bisschop David van Bourgondië. Deze was, in 1427 in Atrecht geboren, een bastaard van de Bourgondische hertog Filips de Goede. Onder dwang van zijn vader en gesteund door de partij der Kabeljauwen  en niet zonder gewapende strijd werd hij in 1456 benoemd tot bisschop van Utrecht. Het duurde nog wel een aantal jaar voor hij goed in het zadel zat en zich kon tonen als vorst van pracht en praal en met kunstenaars in zijn entourage. Hij geeft een krachtige impuls aan de bouw van de Dom en hij neemt het initiatief tot het graven van een grebbe of grift om zo een einde te maken aan de wateroverlast in de Gelderse Vallei. Het graven duurde tien jaar. Bijkomend voordeel van de Grift: de turf kon gemakkelijker worden afgevoerd.De turfwinning ging door tot eind 19e eeuw, ofschoon de meeste veenderijen al rond 1650 uitgeput waren. De Grift maakt tegenwoordig deel uit van het Valleikanaal. Na een kilometer of twee sluit vanaf rechts het Nieuwe Kanaal aan op de Grift. Zo nieuw is hij inmiddels ook weer niet, want hij werd al in 1726 gegraven om turf uit Veenendaal af te kunnen voeren naar de Binnenhaven van Wageningen. Mijn wandelgids vermeldt dat langs dit kanaal voorposten lagen van het 19e Regiment Infanterie. “Op 11 mei 1940 trokken Duitsetroepen aan weerszijden van het kanaal in de richting van het front, dat achter de Grift lag. De soldaten wisten de aanval enige tijd te weerstaan, tot ze zich aan het begin van de middag moesten overgeven”.

             De Grift                                                                       Achteruitzicht op Grebbeberg

                           David van Bourgondië                        Grift/Valleikanaal

De Grift werd gekanaliseerd. Verbeterde ontwatering leidde tot flinke daling van het grondwaterpeil – heden ten dage ‘hot issue’ ( groenen versus boeren) – en dat leidde  er toe dat het Waterschap in 1993 een stuw ( met vistrap) liet bouwen, waardoor de Grift in twee stukken (panden) werd verdeeld. En dat is dan weer gunstig voor de natuurwaarde van het Binnenveld, de naam voor het zuidelijk gedeelte van de Gelderse Vallei. Het is het gebied tussen Wageningen, Bennekom, Ede, Veenendaal en Rhenen. In de Late Middeleeuwen (1270-1500) is het ontgonnen en ingericht, met lange rechte wegen en in gebruik als weidegrond. De provincie Gelderland heeft het aangewezen als weidevogelgebied en stiltegebied. Iets verder ontwaar ik aan de overkant van het water wat bosjes van een eendenkooi, tegenwoordig in gebruik ten behoeve van wetenschappelijk (ring)onderzoek.                                 Het Binnenveld begint aan de oostelijke kant van de Grift, westelijk heet de weidegrond Achterbergse Hooilanden. En dat behoort tot de provincie Utrecht. Mijn wandeling is dus tevens een grenswandeling.

                   aansluiting Nieuwe Kanaal op Grift                            Stuw met vistrap, in de verte Wageningen

Kilometers blijf ik het water volgen, met af en toe hengelaars, tegemoet komende of achterop komende fietsers en eenmaal een wat drukkere autoweg overstekend. Veenendaal komt steeds dichterbij. Ik kom bij de Rauweveldseweg, steek de brug over en dan rechts de Grebbeweg in en loop langs De Blauwe Hel, een natuurgebiedje, waarvan de naam herinnert aan de tijd van de turfwinning. De veenbagger werd handmatig boven water gehaald en te drogen gelegd op smalle stroken land. Deze afgravingen deden rechthoekige veenplassen ontstaan, petgaten of hellen genoemd. Ik bevind me in de buurtschap Benedeneind, waarvan een deel tot Ede behoort en dus bij Gelderland en een groter deel bij Veenendaal, dus provincie Utrecht.

  brug Rauweveldseweg    Grebbeweg

  Blauwe Hel                       -                                                                         Oude ansicht Benedeneind.

 Benedeneind nu

In de nieuwe wijk Benedeneind van Veenendaal, op de ruime Prins Clauslaan, eindigt deze etappe. Ik neem de bus naar het treinstation en neem daar een bus naar Rhenen. Op deze bus wacht ik bij het Veenendaals W.O.II-monument.

In hartje Rhenen wacht ik op aansluiting met de bus naar Wageningen om bij Ouwehands uit te stappen, waar mijn auto staat. Rhenen zelf had ik al eens eerder bezocht: Cunerakerk, stadsmuur en restant Koningshuis (Fred.V van de Palts)