Gisteren was het moederdag. Willem Elsschot schreef een paar gedichten voor en over zijn moeder.

Aan mijn moeder

Adela Van Elst, de moeder van Willem Elsschot.

• Ik heb gedroomd, o moeder,
• dat gij op sterven laagt,
• en voor het al te sluiten
• mij lang in d’ oogen zaagt.
• Gij spraakt van eerlijk blijven,
• van recht door ‘t leven gaan;
• hebt toen nog eens geglimlacht,
• en alles was gedaan.
• ‘k Wou om vergeving smeken,
• waarvoor, ik wist het niet,
• en bij u nederknielen;
• mijn knieën bogen niet.
• Toen wist ik dat ‘k u nimmer
• nog iets vergelden kon.
• Uw stem deed mij ontwaken
• in ‘t klare licht der zon.
• Daar blonken groote tranen
• van heil en droefenis.
• En ‘k voelde diep in ‘t harte
• wat een moeder is.

Antwerpen, 1902

Moeder

Manuscript van Moeder.

• Als vader slaapt gelijk een rustig beest,
• en in zijn droom herkauwt en zalig lacht,
• dan ligt gij wakker, starend in den nacht,
• en roept uw zoons en dochters voor den geest.
• Zij zijn gevloôn, als gieren voor ‘t tempeest,
• met stukken van het oude nest bevracht,
• waarin gij dubbend op hun terugkeer wacht,
• maar op de klok het woord des tijds niet leest.
• Laat niet uw dagen slinken in verdriet;
• geen macht die tanden aan uw mond verstrekt,
• of ooit weer zog in uwe borsten wekt.
• Er is niets aan te doen, zoals gij ziet.
• Drink dus een borrel bij een passend lied,
• daar schele Piet reeds met uw tenen trekt.

Dan is er het huiveringwekkende gedicht Het huwelijk, waarin die beroemde regels staan die te pas en vooral te onpas gebruikt worden: ‘ tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren …’  Zie hieronder in welk verband deze woorden staan.

Het huwelijk

• Toen hij bespeurde hoe de nevel van den tijd
• in d’ ogen van zijn vrouw de vonken uit kwam doven,
• haar wangen had verweerd, haar voorhoofd had doorkloven,
• toen wendde hij zich af en vrat zich op van spijt.
• Hij vloekte en ging te keer en trok zich bij den baard
• en mat haar met den blik, maar kon niet meer begeren,
• hij zag de grootse zonde in duivelsplicht verkeren
• en hoe zij tot hem opkeek als een stervend paard.
• Maar sterven deed zij niet, al zoog zijn helse mond
• het merg uit haar gebeente, dat haar tóch bleef dragen.
• Zij dorst niet spreken meer, niet vragen of niet klagen,
• en rilde waar zij stond, maar leefde en bleef gezond.
• Hij dacht: ik sla haar dood en steek het huis in brand.
• Ik moet de schimmel van mijn stramme voeten wassen
• en rennen door het vuur en door het water plassen
• tot bij een ander lief in enig ander land.
• Maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad
• staan wetten in den weg en praktische bezwaren,
• en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren,
• en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.
• Zo gingen jaren heen. De kindren werden groot
• en zagen dat de man dien zij hun vader heetten,
• bewegingloos en zwijgend bij het vuur gezeten,
• een godvergeten en vervaarlijke aanblik bood.