Ik koos deze dag voor een pad vanuit en naar Achterveld. Het dorp in de Gelderse Vallei tussen Leusden en Barneveld is een katholieke enclave in een protestantse streek. De bevolking is hoofdzakelijk werkzaam in de agrarische sector. Een forse in mijn ogen fraaie neoromaanse kerk, gewijd aan St.Jozef, domineert het centrum. Het is een ontwerp van H.W.Valk, uit 1933. Valk (1886-1973) komt uit de school van Cuypers, had ook les van Berlage en ontwierp in zijn eerste periode in de stijl van de Amsterdamse School, zoals de St.Aloysiuskerk in Utrecht en vooral de St.Janskerk in Waalwijk. Later bouwde hij meer in traditionele stijl, zoals hier in Achterveld. Hij ontwierp naast kerken een raadhuis in Tubbergen, een woning voor Antoon Coolen en een bank voor Van Lanschot in Den Bosch. Helaas was in de oorlog fout, waardoor hij na de oorlog een tijd lang zijn beroep niet kon uitoefenen. Tegenover de kerk ligt het voor oog en mond aangename etablissement De Roskam. Hier ligt het startpunt voor de te lopen route. Aan de Hessenweg, verwijzend naar de eeuwen geleden al belangrijke handelsroute van Amersfoort naar Deventer. Schrijfster Fleur Bourgonje werd in 1946 in Achterveld geboren als dochter van een hoefsmid en winkelierster in huishoudelijke artikelen.

Aan de voet van de kerk het plaatselijke oorlogsmonument, dat verhaalt van slachtoffers gedurende de meidagen van 1940, toen het dorp ontruimd moest worden vanwege de ligging in de Grebbelinie, van 25 burgerslachtoffers en van de bevrijding op 18 april 1945 door Canadese soldaten die ook het opblazen van de kerktoren voorkwamen.

   fraaie boerderij nog aan de Hessenweg

Ik sla rechtsaf de Schoonebekerweg in. Deze weg kruist de Modderbeek, die ten westen van Barneveld begint, onder Achterveld door stroomt en bij Leusden uitmondt in het Valleikanaal, dat ten noorden van Leusden de oude loop van de Modderbeek volgt, die voor 1935 ten oosten van Amersfoort in de Barneveldse Beek uitmondt. Het waterschap Vallei en Veluwe heeft de Modderbeek opnieuw ingericht door langs de beek meer ruimte te creëren om neerslag beter vast te houden. Over een lengte van bijna 6 km is de beek smaller en dieper gemaakt en er zijn meer bochten aangebracht. Hermeandering, want tot 1969 hoorde het kronkelen tot het natuurlijk verloop van de beek. Deze herinrichting is goed te zien op de kruising met de Schoonebekerweg, een info-bord maakt je lekker met een ijsvogel. Helaas niet gezien, ik ga wel de weg af en vervolg het pad langs de beek, tegen de klok in.

          Modderbeek

Het is verrukkelijk wandelweer, zo rond de twintig graden, het landschap levendig, afwisselend, brengt tot rust. Je loopt langs weilanden, door stukjes bos, door groterstukken bos met machtige beuken en eiken en dan weer langsakkers. Ik ontmoet een jonge vrouw, die uit Geel (België) afkomstig blijkt en met haar dochter op vakantie is. Dochter neemt deel aan een paardenkamp. De stralend aardige vrouw is verrukt van ons land. Strakker in de verf, zogezegd. Eigen land is eenzootje vindt ze, een wanordelijke bende architectonisch gezien, vreselijke lintbebouwingen met lelijke fabrieksgebouwen, een allegaartje met de onvermijdelijke frietkotten. Zo hoor je – mopperaars die we zelf op eigen land graag zijn – eens een ander geluid.

 De laatste foto rechts laat een zgn. rabatten. Het gebied hier was vroeger erg nat . Om toch hakhout te kunnen telen werden greppels gegraven, waarbij de vrijkomende grond op de ernaast gelegen stuk grond werd gedeponeerd. Dat werd een rabat genoemd, waar bomen op geplant werden.

Het pad dat ik loop is genoemd naar de buurtschap Snorrenhoef. De naam verwijst vermoedelijk naar de snorders en bedelaars die er vaak verbleven. In 1925 wordt het in een Utrechts tijdschrift aangeprezen als een gebied vol schilderachtige doorkijkjes “zonder gevaar te lopen, slachtoffer van het snelverkeer te worden”.

Dat gevarieerde landschap is nog steeds te bewonderen rond hoeve Groot Zandbrink, maar snelverkeer is er genoeg, in de gedaante van auto’s, motoren, maar ook van elektrische fietsen, waarop sommige berijders een tempo hanteren die elke wandelaar schrik aan jaagt. De hoeve ligt in een omgeving van heide, eikenbos en de in ons land zeldzame blauwgraslanden. Het gebied was aangewezen als (voorlopig) Natura 2000-gebied. Daar zette in 2010 Henk Bleeker – in mijn ogen een prototype van het ergste soort politici-  een streep door. 

Ik loop om de hoeve heen , langs zo’n blauwgrasland (natte schrale weilandjes met grote plantendifferentiatie, dus niet geliefd bij boeren), steek een weg over en loop via het N.Schipperspad, een eerbetoon aan een voormalige wildbeheerder, landgoed De Boom binnen. Het bosgebied waar ik doorheen loop heet Hardeveld, een plaatselijke verbastering van ‘Hertenveld’. Helaas geen ree gezien.

Ik kom mijn Belgische ‘geliefde’ voor 1 dag weer tegen en loop daarna het dorp De Glind binnen. “Als kinderen buiten de samenleving dreigen te vallen, moeten we een samenleving creëren waarin zij wel welkom zijn”. Aldus ds. R.J.W. Rudolph in 1911 en hij voegde de daad bij het woord en kocht landbouwgrond, waarop boeren zich konden vestigen, op voorwaarde dat zij enkele jongeren in gezin en bedrijf opnamen. Zo legde hij de grondslag voor Jeugddorp De Glind. De Rudolphstichting kent nog steeds dit principe. Er wonen thans 700 mensen in oudere en nieuwe bebouwing, met bedrijven, een manege, een prot.kerk en een heuse villa. Ruim 120 kinderen worden in 28 gezinshuizen opgevangen. Kinderen zijn uit huis geplaatst om juist hier weer een thuis te vinden.

Aan de rand van het jeugddorp een prachtige vijver met eilandje, waar de kinderen zich naar kunnen toetrekken met een pontje. Achter de vijver een smal pad langs knotwilgen, dan een weiland oversteken langs een verwaarloosde kippenfarm en uiteindelijk weer uitkomend op de Schoonebekerweg.

               vijver                                                                            zicht op Achtereld vanaf Schoonebekerweg.

Ik loop vrijwel langs de grens tussen Utrecht en Gelderland. In de middeleeuwen schouwtoneel van diverse grensconflicten tussen de Bisschop van Utrecht en de Graaf (later Hertog) van Gelre. In 1527 werd Utrecht ingenomen door Maarten van Rossum. Met hulp van Karel V, in ruil voor het opgeven van haar zelfstandigheid, werd Utrecht weer herwonnen. In 1543 werd Gelre overmeesterd.

Terug op de Hessenweg pleister ik bij de Roskam voor heerlijke kroketten op stevig bruin brood. Hessenwegen zijn historische handelsroutes tussen graafschap Hessen in Duitsland en Amsterdam. De handelaren gebruikten grote, brede wagens, met soms wel acht paarden er voor. De wegen gingen daardoor kapot en de hessen mochten er geen gebruik van maken en trokken derhalve dwars door heiden en bossen. Dit soort informatie vind je op je app, als je een klompenpad volgt. Wat er niet op staat is het monument naast De Roskam ter ere van het boerenechtpaar Van Dijk vanwege het opnemen van een joodse onderduiker, waarvoor ze ook door Had Vashem zijn onderscheiden. Aan de overkant van de Roskam staat de voormalige St.Josephschool, nu buurthuis De Moespot, waar op 30 april 1945 het zgn. Akkoord van Achterveld werd gesloten. Hooggeplaatste geallieerde generaals en een zeer hoge Duitse functionaris onderhandelden hier over het toestaan van voedseldroppings in hongerend West-Nederland. Met succes en het zgn. Zweedse witbrood tot gevolg.

Dit monument werd in 1948 onthuld. Een monument voor alle gevallenen in de gemeente. Voor een ieder dus die door de oorlog het loodje legde, op elke manier dan ook. Vraag die opkomt: monument dus ook voor gevallen Duitsers? Of waren die er niet in Blaricum. Enfin, het ontwerp is van ir.H.F.Sijmons.  Hermanus Franciscus werd 26 december 1881 in Amsterdam geboren en was de oom van architect Karel Sijmons, de architect van oa. de Thomaskerk in Amsterdam en de vader van Babette Sijmons, de jongere echtgenote van Jan Cremer. Herman Sijmons ontwierp ook kerkgebouwen, zoals voor de Hersteld Apostolische Gemeente in Bussum (1919), momenteel een synagoge, voor die gemeente in 1930 nogmaals een kerk; in 1958 ontwierp hij de Christelijk Gereformeerde Kerk in Naarden. Voor zijn werk, waaronder ook woonwijken, losse huizen, een apotheek, een basisschool liet hij zich sterk inspireren door Frank Lloyd Wright en het toont verwantschap met dat van Willem Dudok. De laatste jaren van zijn leven woonde hij in Vreeland, waar hij op 2 februari 1961 overleed.

John Rädecker is de beeldhouwer van het monument. Geboren Amsterdammer ( 5 september 1885) die in de hoofdstad overleed op 12 januari 1956. Hij is dezelfde die het beroemde Nationaal Monument op de Dam ontwierp met de tekst van Adriaan Roland Holst. Met zijn zoons is hij ook verantwoordelijk voor het Nationaal Legermonument op de Grebbeberg. Hij was eveneens schilder en tekenaar. Een aantal jaren voor de Eerste Wereldoorlog woonde hij in Parijs, daarna verhuisde hij naar Bergen, zijn stijl is verwant aan de Bergense School, terwijl hij tot de Amsterdamse School gerekend wordt.

Een vergeldingsmaatregel, zoals gebruikelijk bij de Bezetter buitenproportioneel. Vier dagen voor de executie, op 31 januari, fietste een jongeman ter hoogte van de Thierensweg. Hij wordt door een Duitse soldaat staande gehouden. Wat er dan precies gebeurt is onduidelijk. Wil de soldaat zijn fiets afhandig maken of hem arresteren en naar een werkkamp sturen? Zeker is dat de jongeman de soldaat zijn geweer afhandig maakt, waarbij de soldaat gewond raakt. Of heeft hij hem doodgeschoten? Waarschijnlijk niet.  In elk geval voor de Bezetter aanleiding genoeg om vijf man uit hun cel aan de Weteringschans te Amsterdam te halen. Gerard Degens, 66 jaar, was oud-inspecteur van de Staatsspoorwegen in Nederlands Indië, had hulp verleend aan joodse en niet-joodse onderduikers. Samen met de 57 jarige Jan van Gangelen was hj ook betrokken bij het doorspelen van informatie naar Engeland en de productie van het illegale ‘Het Laatste Nieuws’. De 40 jarige Jaap Wagenaar , bloembollenkweker in Heiloo, had allerlei vormen van verzet gepleegd, zoals spionage en onderdak aan onderduikers. Eén van hen heeft hem verraden; hij vlucht bij zijn arrestatie, maarbreekt z’n been. De jongsten van de vijf, de 25 jarige timmerman Albert van Groen en de 22 jarige Amsterdamse onderwachtmeester van de politie Arie Jan Walda waren lid van het verzet. Wagenaar wordt vanwege zijn gebroken been per ziekenwagen naar de executieplaats vervoerd, de anderen per veewagen. Het vuurpeloton stond onder leiding van het beruchte hoofd van de SD, Willy Lages. Het was zondagochtend om zeven uur toen vijf schoten klonken. Een lijkwagenvan de Amsterdamse firma Bleekemolen, gespecialiseerd in het begraven van gefusileerden, haalde de lijken weg. De vijf werden begaven in een massagraf in de duinen bij Overveen. Later werden ze herbegraven: Jacob Wagenaar en Gerard Degens op het Ereveld van Bloemendaal, Jan van Gangelen op het Ereveld in Loenen, Arie Jan Walda op de Nieuwe Begraafplaats in Hilversum. Waar Albert van Groen begraven ligt is me onbekend.

Het monument, een ontwerp van J.W. Heystee, werd op 30 september 1946 onthuld.

De Naardense 4 mei-herdenking start immer bij dit eenvoudige verscholen gedenkteken.