SERIE KLEINE RIVIEREN NEDERLANDS DAGBLAD ZOMER 2023

‘Wel vissen, maar niet vangen’. Kort en krachtig antwoordt de lange slanke jongeman in hoge lieslaarzen en hengel in de hand als we hem vragen of hij beet heeft. ‘Forel, brasem, voorn: het zou allemaal moeten kunnen bijten’, zegt hij wat mismoedig terwijl hij naar zijn auto stapt waarin qua lengte wel wat hengels passen. Zijn geluk had hij beproefd op meerdere plekken langs de Swalm. Nu hier in het bos bij zwembad Bosberg vindt hij het meer dan genoeg geweest.
De Swalm is een kleine zijrivier van de Maas, met een totale lengte van 45 km. Eeuwenlang vormde het riviertje de grens tussen het hertogdom Gelre en het hertogdom Gulik. Het hertogdom Gelre, genoemd naar haar bakermat Geldern, was in de middeleeuwen een van de belangrijkste vorstendommen, met de kwartieren Zutphen, Nijmegen, Veluwe, Noord- en Midden Limburg en delen van Noordrijn Westfalen. Dat van Gulik (Jülich) lag tussen de hertogdommen Keulen en Luik in.
De Swalm ontspringt bij de 30.000 inwoners tellende Duitse stad Wegberg, stroomt door Schwalmtal en een duizenden jaren oud door turfsteken ontstaan meer om bij Swalmen in de Maas uit te komen. Dan heeft het riviertje twaalf kilometer Nederlands grondgebied betoverd. Op haar beurt ontvangt de rivier de Eppenbeek en de Teutebeek. Het Swalmdal is voor groot deel natuurgebied onder de zorg van Staatsbosbeheer. Riet, vochtige graslanden, bosschages en struikgewas vormen de biotoop voor een zeldzame plant als de agrimonie, voor diverse uilensoorten, voor de waterral, de zeggekorfslak. En voor das en bever. Door het gebied loopt sinds 2008 een natuurpad, waar beeldhouwer Roel van Wijlick de diverse diersoorten die aan de Swalm te vinden zijn in hout heeft uitgehakt.
Het natuurpad begint in de Swalmense Kroppestraat, waar grafheuvels uit de prehistorie zijn gevonden, zoals ook bij de Bosberg, waar het zwembad, een werkgelegenheidsproject uit 1930, naar genoemd is. Restanten van de Romeinse heirweg tussen Heerlen en Xanten zijn nog zichtbaar in het buitengebied van het ongeveer achtduizend inwoners tellende dorp.

Te bezichtigen zijn de restanten van Landweer De Wolfsgraaf, in de 15e eeuw aangelegd als verdedigingswerk rond de heerlijkheid Swalmen. Dit defensief bestond uit vier delen die moesten beschermen tegen rondtrekkende bandieten en plunderende soldaten. Doorgangen werden bewaakt door burgerwachten en er was opening voor vee, een zogenaamde drift.
Over soldaten gesproken: op 3 maart 1793 vindt bij Swalmen een treffen plaats tussen Franse en Pruisische troepen, waarbij de Fransen het onderspit delven, maar na twee jaar met meer succes terugkomen.

Het dorp met de grote neo-gotische St. Lambertuskerk bruist van het verenigingsleven, met wel drie carnavalsverenigingen, vele muziekgroepen, koren, twee biljartclubs en vele andere sportverenigingen. Het kent een eigen dialect, het Zjwaams. En wandelend over de begraafplaats valt ons oog op een monument voor een wielrenner, de pionier Mathieu Cordang, geboren in Blerick in 1869 en in Swalmen overleden in 1942. Hij won veel grote koersen en in 1895 won hij een wedstrijd tegen de sneltrein van Maastricht naar Roermond. Als een van de eerste professionals ving hij wel.