Onderdeel van de vierde serie kleine rivieren voor het Nederlands Dagblad – zomer 2024
De wandelaar kan zijn of haar hart ophalen op de kronkelende dijken aan het weidse uitzicht over een van de oudste polders van ons land, de polder Mastenbroek. En aan de hooilanden van de Olde Maten. Het oog kan verrast worden door ooievaars, tureluurs, grutto’s en wulpen of diverse soorten ganzen in de winter. De hoge dijken omarmen het 19 kilometer lange Zwarte Water. Kort maar breed mondt de rivier uit in het Zwarte Meer.
De rivier was van grote betekenis voor Zwolle als Hanzestad. Via de rivier was er verbinding met zee en vandaar met andere Hanzesteden.
Een van de Hanzesteden was Hasselt, dat zowel aan het Zwarte Water als aan de Dedemsvaart ligt. De eerste bewoners vonden hun woonplek op de hoger gelegen zandruggen aan de rivier, nog immer zichtbaar, ook in een naam als Hoogstraat. Rond 1000 v. Chr. was er menselijke bewoning. In 1252 kreeg het van de bisschop van Utrecht stadsrechten, uit dank voor de Hasseltse steun in de Slag bij Ane tegen opstandige Drenten in 1227. Die zijn troepen overigens wel verloor en waar de bisschop zelf ook het doodsloodje legde. Vrijdom van tol, drie jaarmarkten en aansluiting bij de Hanze versterkten de betekenis van Hasselt als handelscentrum. De stadskern is beschermd, talloos zijn de monumenten. Het stadje werd wel vergeleken met een illustratie uit een kinderboek van W.G. van de Hulst, wat er toe leidde dat om de twee jaar een weekend aan deze schrijver wordt gewijd. De Stefanskerk en de kalkovens zijn ware trekpleisters. De inwoners van Genemuiden en Zwartsluis noemen de Hasselters Skoapekuukies (hard als schapenkeutels) waarvan de Hasselters een geuzennaam maakten in de vorm van Hasselter juffers, een lekkernij voor bij de koffie.
Op hun beurt noemen de Hasselters die van Genemuiden Koolrapen en van Zwartsluis Bleistaarten. Zwollenaren zijn Blauwvingers en daarmee is de regionale bijnamencanon nagenoeg compleet.
Zwartsluis is de volgende plaats aan het Zwarte Water. Het beeld ‘De Veenvaart’ van Hans Mes uit 2000 in de rivier verwijst naar Zwartsluis en de turfwinning. Beroemd is het dorp door de firma Buisman, die busjes op de markt brengt met aromaversterking voor de koffie, zodat minder koffie nodig is. Je moet het lekker vinden. Zwartsluis is het geboortedorp van o.a. Eelco Gelling van Cuby en de Blizzards, van voormalig 2e Kamerlid Stieneke van de Graaf en van oud-politicus Jan de Koning.
Nog weer wat dichter bij het Zwarte Meer treffen we Genemuiden, centrum van de biezenteelt en tapijtindustrie en ook van kunstgras. Het is een bolwerk van behoudende kerkgenootschappen.
We zijn dan met de veerpont overgestoken. In de 14e eeuw schonk bisschop Jan van Arkel het stadje veerrecht tegen de jaarlijkse levering van zestig pond was voor het maken van kaarsen. Elke oversteek over welk water ook vormt een moment van geluk. Zeker als je dan ook nog een blauwe kiekendief ziet zweven. De schipper belichaamt het lied Heen en Weer van drs. P. met tintelend plezier. ‘Het is elke dag een feest, want elke dag is anders, sterker elke tocht, hetzij naar Genemuiden of naar de dijk die naar Vollenhove voert of naar Zwartsluis’.
‘T is dat we verder moeten, we hadden graag nog eens met hem op en neer gegaan.