SERIE KLEINE RIVIEREN ND

Liefhebbers van het wielrennen kennen ze , hebben ze wellicht zelf gefietst: de Cauberg en de Geulhemmerberg, kuitenbijters die in de Amstel God Race van medio april bedwongen moeten worden, tweemaal zelfs. Heuvels als bergen zo zwaar aan de Geul.

De bekende rivier in het zuidelijkste deel van ons land met Valkenburg als de toeristische trekpleister aan weerszijden, ontspringt aan diverse bronnen in België bij de Zyklopenstenen aan de Duitse grens. Sippenaeken is het laatste Geuldorp van de zuiderburen en Cottusen het buurtschap dat als eerste Nederlandse bewoning haar omarmt. Na 58 kilometer stroomt de Geul bij Itteren de Maas in. Daarbij kent ze een verval van 250 meter.

Vanuit Kelmis voert de Geul zink mee, waardoor rond Epen het voor ons land unieke zinkviooltje te bewonderen valt. Kelmis, vanaf 1962 officieel Duitstalig, behoorde van 1815 tot 1919 tot Neutraal-Moresnet vanwege de belangrijke zinkmijn aldaar, waarop zowel Frankrijk als Pruisen het begerig oog  hadden geslagen en waardoor dus op Salomo-wijze besloten werd tot een eigen dominium. Grote boerenhoeven in die typische Limburgse carré-vorm, geologische groeven, watermolens, oude kloosters, stokoude cafeetjes: wie de Geul volgt komt ze allemaal tegen. Overal zou je willen verwijlen, terwijl het nieuwsgierig oog je al weer verder roept. Dorpjes als Mechelen, Partij, Houthem en St. Gerlach geven je een een nooit opdrogend vakantiegevoel. En wat te denken van Wijlre, waar het Brandbier gebrouwen  wordt en waar Anton Coolen zich in de wieg voor het eerst liet horen. Aan de Geul staat daar al duizend jaar Kasteel Wijlre te pronken. Houthem-St.Gerlach: haar naam is op zich al een gedicht, in elk geval zwierig als de barokke kerk, gewijd aan de heilige Gerlachus. Deze leefde in de 11e eeuw als rijke ridder, die zich na bedevaarten naar Rome en Jeruzalem bekeerde tot soberheid, een Limburgse variant van Franciscus derhalve. In de prachtig beschilderde kerk staat midden in het schip het praalgraf van de heilige waaronder zich een nis bevindt met gewijd zand, dat kan worden meegenomen en dat vroeger in de stallen werd uitgestrooid tegen veeziekten. Ook was men gewoon om het wonderdoende zand tussen de horens van runderen te smeren opdat deze geen hoorn zouden uitstoten. Het zand werd tevens met het graan vermengd om ratten en muizen te weren. Het gelige zand onder het praalgraf wordt geregeld ververst en is afkomstig uit een mergelgroeve bij Margraten.

Wie aan de Geul denkt, denkt ook al snel aan Schin op Geul, vanwege Wim Sonnenvelds meestervertolking als Frater Venantius, die de legendarische kleinkunstenaar in Schin op Geul situeerde. Het dorp eert Sonnenveld terecht met een gelijkend beeld.

En wie Geul zegt ontkomt niet aan Valkenburg. Het geboortedorp van Camiel Eurlings en vroeger woonoord van de bouwer Pierre Cuijpers en de dichter Jan Hanlo werd vorig jaar wreed bewust dorp aan de Geul te zijn. Hevige regenval op 14 en 15 juli veroorzaakte grote overstromingen, instortende bruggen, evacuatie van honderden inwoners, onbewoonbaar verklaringen en zeker 400 miljoen schade.

Onvoorstelbaar voor wie over een brug leunt verwarmd door een ondergaande zon die de Geul in avondgloed zet.