ND RIVIERENSERIE ZOMER 2021

Twee nog pluizige meerkoetkuikens laten zich met hun rode kopjes gulzig voeren door hun moeder. Een derde zwemt er gedesorienteerd bij, totdat Pa Koet zich over hem/haar ontfermt. In de ruime tuin van zijn ouders tracht een student kunstacademie een scanner tot fototoestel te transformeren. Op een bankje rust een oude man van zijn fietstocht en eet een broodje. Op het water weinig verkeer. Terwijl daarvan genoeg voor handen is, meer dan. Als er één plek is waar je in zakformaat het wezen van Nederland deltaland kan aanschouwen dan is het hier in Spaarndam.

Het dorp ligt zelf gedrapeerd rond een kolk en weet zich verder omringd of in de directe nabijheid van de Liede, Zijkanaal C, Noordzeekanaal, Mooie Nel, IJ en het Spaarne.
Zoveel water zoveel strijd, zoveel dijken, zoveel dammen. Het is weliswaar een sage en door een Amerikaanse schrijfster (Mary Mapes Dodge) bedacht en vanuit Amerika in onze folklore geïnjecteerd, maar een betere plek voor de verbeelding van de fictie van Hansje Brinker die een watersnood voorkomt door zijn duim in het gat van een dijk te steken dan in Spaarndam is er niet.

Het woord Spaarne is waarschijnlijk afgeleid van ‘spier’,een ander woord voor ‘riet’. Wellicht vandaar het lidwoord ‘het’ er voor. Het Spaarne liep van het Haarlemmermeer door Haarlem naar het IJ. Bij de uitmonding op het IJ werd in de 13e eeuw al een dam gelegd in een dijk vanaf de Amstel, ter bescherming van het veenweidegebied ten zuiden van het nog niet drooggelegde IJ, de Spaarndammerdijk.

Door ambachtelijke huisvlijt gewrochte visserijschepen hangen in de 17e eeuwse kerk van Spaarndam te pronken als stille getuigen van het visserijverleden. Een fraai glas-in-loodraam getuigt van de bouw van de kerk in 1627 nadat een jaar eerder een zware storm een voorganger tot puin had gewaaid. De ‘nieuwe’ kerk is een steenstil teken van een sterk staaltje solidariteit. Dorpen en steden uit Noord Holland en de Staten van Holland droegen financieel behoorlijk bij aan de bouw.
In de kerk ligt de op Vlieland geboren waterbouwkundige Nicolaas Cruquius (1678-1754) begraven. Aan hem is eveneens een glas-in-loodraam gewijd. Een gemaal bij het begin van Het Spaarne is naar hem genoemd. Met twee andere gemalen werd halverwege de 19e eeuw de Haarlemmermeer leeggepompt.

In de kerk van voor de stormramp voltrok zich op 12 februari 1617 het huwelijk van Frans Hals met Lysbeth Reyniers. Zijn museum ligt niet ver van de rivier die kalm door de Noord Hollandse provinciestad meandert. Het Teylers ligt er direct aan. Niet veel later buigt de rivier de binnenstad uit , loopt door de Transvaalwijk en Indische buurt, waar het zich steeds breder maakt. Aan de rechteroever Schoteroog, de voormalige vuilstort van de Spaarnestad en nu natuur- en recreatiegebied. De naam verwijst naar het schootsveld van Spaarndams zuidelijke fort, onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Mooie Nel , een verbreding van de Buiten Liede voegt zich hier bij de staart van de rivier. Intimiteit en weidsheid verbroederen, ogenblik en eeuwigheid omhelzen elkaar.