Kruiswegstatie St. Cunibertuskerk – wahlwiller – ND – 18 maart 2022 – beeld Maarten Boersema

‘De gang van de kruisweg is precies omgekeerd aan wat gebruikelijk is’, vertelt Boudewijn Wierts, de bevlogen koster van de St. Cunibertuskerk in Wahlwiller. ‘In plaats van op de noordmuur te beginnen, is de kunstenaar op de zuidmuur begonnen.’ Die kunstenaar is Aad de Haas (1920- 1972), die met de totale beschildering van het interieur van de St. Cunibertuskerk beroemd werd en berucht om zijn kruisweg binnen zijn schepping. Wahlwiller ligt aan de door het aantrekkelijke heuvellandschap golvende weg van Maastricht naar Vaals. Het dorp telt zo’n vierhonderd inwoners en het gedrongen kerkje stamt in zijn oudste delen uit de twaalfde eeuw. Cunibertus was aartsbisschop van Keulen uit een oud Frankisch adellijk geslacht, geboren in 600 na Christus.

In deze aflevering richten we ons op de staties 5 en 6.

5. Simon van Cyrene helpt Jezus het kruis te dragen.

Deze Simon duikt op bij de synoptische evangelisten, dus niet bij Johannes. Hij wordt van de straat geplukt, bij Lucas letterlijk, en hij wordt gedwongen om met Jezus’ kruis rechtsomkeert te maken: geprest staat er bij Matteüs en Marcus.

6. Veronica droogt Jezus’ gezicht.

Dit gegeven heeft geen enkele bijbelse grond. Zij komt voor in de Acta Sanctorum, een zeventiende-eeuwse uitgave met Heiligenlevens contra de Reformatie. Op haar doek zou Jezus’ gezicht afgebeeld zijn komen te staan. Haar naam betekent ‘ware afbeelding’, vera ikoon. Een soort ‘self-

fulfilling truth’ derhalve. De avond voor Aswoensdag is haar naamdag.

Nu wil het geval dat in Wahlwiller dit de nummers 6 en 7 zijn. Want in plaats van veertien staties heeft De Haas er zestien geschilderd, te beginnen met ‘het verraad van Judas’ en eindigend met ‘de Opstanding’. ‘En juist die laatste was reden voor De Haas om aan de ‘verkeerde kant’ te beginnen’, zo vertelt Wierts. ‘Op de noordmuur licht het in volle glorie op door de zon van het zuiden.’ Anders dan alle andere kruiswegstaties zijn de figuren van De Haas ver verwijderd van menselijke realiteit. Je hebt soms het idee met dieren te maken te hebben, met marmotten bijvoorbeeld. En dat maakte het zo omstreden dat op last van de bisschop van Roermond ze uit de kerk verwijderd moesten worden. Dat was in 1949, nadat De Haas in februari 1947 zijn schepping voltooid had. De Haas, geraakt door het leed van de oorlog die net voorbij was, wilde de menselijkheid van Christus benadrukken. En hij deed dat zachtaardig en lyrisch in geelgroene tinten, misschien in dit geval de kleur van het gif van geweld en onderdrukking. Maar het werd niet begrepen en er kwam een hetze. De panelen verdwenen en werden eigendom van het Bonnefantenmuseum in Maastricht. Bij de restauratie van 1979/ 1980 zijn ze gelukkig teruggeplaatst. Wierts: ‘Als je goed kijkt, zie je dat de staties in elkaar overlopen; het is één geheel en bijzonder is dat waar je normaal Jezus drie keer onder het kruis ziet bezwijken, bij De Haas dat de eerste keer ook het geval is, bij de tweede keer omhelst Jezus het kruis en bij de derde keer is Hij gevallen zonder kruis.’