PUBLICATIE IN DE RATEL VAN HISTORISCHE KRING HUIZEN

Lang geleden al was het mij opgevallen hoeveel predikanten ons dorp heeft voortgebracht.

Zoals de jeugdopleiding van Ajax op voetbalgebied, zo is blijkbaar ons dorp een bakermat van tot het ambt van predikant geroepenen, de meeste van degelijk orthodoxe huize, maar ook van anderssoortig hervormd, van gereformeerde komaf en christelijk gereformeerde signatuur.

‘ Moeten we daar niet iets mee’?, legde ik Tonie Grolle, een van de trouwe archivarissen van onze Historische Kring, voor. Zij sloeg er op aan, zoals dat tegenwoordig heet en enthousiast begonnen we aan een lijst van Huizer predikheren en een enkele predikvrouw. Tonie verzorgde een excell-bestand en die laat zien dat we bijna de tachtig predikanten ‘aantikken’, ook al zo’n woord dat hedentendage in zwang is.

We proberen ook zoveel mogelijk extra informatie over hen die des zondags de toga omslaan te verzamelen.

De oudste die we vonden betreft Wichardus Killeweg, op 6 maart 1712 geboren en op 14 augustus 1778 in Hoorn overleden. Eveneens in de achttiende eeuw geboren is Phillipus Jacobus Resler (7 nov. 1765); hij overleed op Eerste Kerstdag 1827 in Maassluis. Uit de negentiende eeuw duiken er tot nu vier predikanten op. Ten eerste Klaas van As, geboren op 27 juni 1879 en op 3 november 1932 in Rouveen overleden; hij ligt in Hilversum begraven. Ten tweede Jan van Amstel, over wie niet zo lang geleden een korte biografie verscheen; hij werd op 9 september 1885 geboren en op 17 juni 1980 in Huizen begraven. De derde betreft Lambert Brasser, die het levenslicht zag op 31 mei 1898 en op 4 april 1976 in Rijssen werd begraven.

De vierde kent een naam die prikkelde tot nader onderzoek: Marinus Hendrik Bolkestein, op 2 december 1852 in ons dorp geboren en op 9 juli 1887 in Hilversum overleden. Hebben we hier te maken met een voorvader van de bekende oud-politicus van de VVD Frits Bolkestein?

Speurwerk levert het volgende op.

Marinus Hendrik was een zoon van Gerrit Bolkestein en de in Huizen geboren Lijsje Snijder.

De latere predikant had een oudere broer Klaas (1840-1918), getrouwd met Fijtje Haring en melkboer hier ter plaatse. Klaas en Fijtje kregen twee zoons: Hendrik (1877-1942), die zich ontwikkelde tot een belangrijk historicus aan de Rijksuniversiteit Utrecht en Gerrit (1871-1956), die bekend werd als politicus en minister in het oorlogskabinet Gerbrandy.

Hendrik ‘gewon’ Nicolaas, die het schopte tot burgemeester van Middelburg en Deventer.

Gerrit Bolkestein is van grote betekenis geweest voor vernieuwingen in het onderwijs in de twintigste eeuw. Hij volgde een opleiding tot onderwijzer, oefende dat vak uit in Nijmegen; werd leraar aan de ULO te Rhenen, daarna leraar aan de HBs in Nijmegen, haalde diverse akten, werd uiteindelijk een belangrijk inspecteur van het M.O. onderwijs, schreef diverse belangwekkende artikelen over het onderwijs. In 1937 beëindigde Gerrit Bolkestein (1871-1956) zijn lange en succesvolle loopbaan in het onderwijs. Na zijn pensioen werd hij voor de Vrijzinnig-Democratische Bond minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen in het tweede kabinet-De Geer. Door de Duitse inval in mei 1940 kreeg hij niet de kans zijn vernieuwende ideeën over onderwijs in beleid om te zetten. De Nederlandse regering week uit naar Londen, waar Bolkestein zich te midden van alle hectiek en crises ontwikkelde tot een baken van rust en strijdvaardigheid. Na de oorlog kon hij als adviseur van de minister van Onderwijs alsnog een belangrijke bijdrage leveren aan de door hem zo vurig bepleite onderwijsvernieuwing.
 Tot op de dag van vandaag wordt het denken over onderwijs beïnvloed door de principes van zelfstandigheid, individualisering en karaktervorming die Bolkestein al in de eerste helft van de twintigste eeuw ontwikkelde en uitdroeg.

Gerrits jongste zoon kreeg eveneens de naam Nicolaas, die advocaat werd. En hij is de vader van Frits Bolkestein. En hiermee is niet alleen aangetoond dat de VVD-coryfee een predikant onder zijn voorgeslacht telt, maar dat zijn familie in Huizen wortel en oorsprong vindt, in elk geval voor een deel.

Terug naar de predikant Marinus Hendrik. Ook hij bracht een Gerrit voort, die in Hierden op 27 juli 1883 werd geboren, van 1915 tot 1922 predikant in Katwijk was en op 18 november 1929 in Apeldoorn overleed. Van diens zoon Hendrik weet ik niet meer dan dat hij in 1916 werd geboren.

Na deze ontdekkende exercitie restte uiteraard nog de taak om het graf van de voorouder van Bolkestein te vinden. Het eeuwenoude kerkhof ‘Gedenkt te sterven’ is gemakkelijk te vinden: achter het voormalige raadhuis, thans museum van de omroepstad. En tegenover de toreningang van de Grote Kerk. De begraafplaats werd in 1793 geopend, twee jaar voordat begraven in de kerk verboden werd. De laatste die er officieel een laatste rustplaats vond ( 4 januari 1940) was ds. W.J.van Lokhorst. Het oudste graf is van een telg uit het adellijke geslacht Dedel.

Later zijn monumenten aangebracht die te maken hebben met W.O.II: een stuk puin uit het gebombardeerde Rotterdam; een steen uit Mauthausen meegenomen door Bill Minco die dat verschrikkelijke kamp overleefde; een monument voor (voormalige) leerlingen van het Niwue Lyceum die door oorlogsgeweld het leven lieten en een in 2011 gestolen plaquette die herinnert aan werknemers van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek, die tot het verzet behoorden.

Enfin, dat had al eens gezien, maar nu was het speuren naar een zerk van ‘onze’ Bolkestein. Gelukkig was het gras net gemaaid; de tientallen platte stenen waren daardoor beter zichtbaar geworden. En na een kwartier speuren had ik beet. Nog redelijk leesbaar lag daar de steen die verwees naar Marinus Hendrik Bolkestein die in ons dorp de roeping vond om de kansel te gaan bestijgen en te herderen onder  de ‘kerkschapen’.

In een volgend artikel wederom een portret van een van de in Huizen geboren kerkelijke voorgangers.