APRIL 2017
Oosterend (officieel, Fries: Easterein) is een dorp in de gemeente Súdwest-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland. Oosterend ligt ten zuidoosten van Wommels en ten noordwesten van Sneek aan de Oosterendervaart.
In 2023 telde het dorp 900 inwoners. In het postcodegebied van Oosterend liggen de buurtschappen Meilahuizen en Schrok. Tot 1955 viel het dorp Roodhuis onder het dorp Oosterend.
Hoe oud het dorp exact is, is onduidelijk. Oosterend lag aanvankelijk op een eiland. Verschillende omliggende dorpen lagen binnen het eiland, zoals Hennaard, Itens en Lutkewierum. Het dorp werd na de oprichting van de grietenij Hennaarderadeel het belangrijkste dorp. Later nam Wommels deze positie over.
In 1378 werd de plaats vermeld als to Aestereynde, in 1402 als toe Aesterende, in 1433 als in Oestereynde en in 1505 als Oestereynd. De plaatsnaam duidt er op dat op het oostelijk einde van iets lag. In 1991 werd de officiële naam gewijzigd in het Friestalige Easterein.
Tot de gemeentelijke herindeling in 1984 maakte Oosterend deel uit van de gemeente Hennaarderadeel. Hierna maakte Oosterend deel uit van de gemeente Littenseradeel. Sinds 1 januari 2018 hoort het dorp bij de gemeente Súdwest-Fryslân.
Een deel van Oosterend is een beschermd dorpsgezicht, een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland. Verder zijn er in het dorp een tiental rijksmonumenten.
Het dorp wordt gekenmerkt door de Martinikerk. Deze is grotendeels middeleeuws en bezit de oudste sacristie van Friesland. De kerk heeft de zeldzame kraak (oksaal) uit 1554 met renaissance-snijwerk. In het interieur bevindt zich een 17e-eeuwse herenbank.
De Martinikerk is een in de 14e eeuw gebouwde kerk, gelegen op een omgrachte ophoging in het Friese dorp Oosterend. Er is in het midden van de 11e eeuw een tufstenen voorganger gebouwd.
De kerk met toren is gebouwd in de 14e eeuw en verving een eerdere tufstenen kerk op die plaats. Voor een deel zijn de oude tufstenen muren gebruikt bij de nieuw gebouwde kerk. Oorspronkelijk was de kerk een dochterkerk van de gelijknamige decanale Martinikerk van Bolsward. De 11e-eeuwse toren is in de 17e eeuw door de bliksem gescheurd. De toenmalige grietman van Hennaarderadeel Edsardt van Grovestins gaf in 1688 de opdracht om de toren te herstellen. Een gedenksteen boven de neoclassicistische ingang herinnert aan de blikseminslag en de herbouw ten tijde van dominee Duco Silvius.
De kerk bezit een zeldzaam kreake (doksaal), gemaakt in 1554 en gesigneerd door ene Hein H, waarschijnlijk verwijzend naar Hein Hagarth, die als leerling werkzaam was in het Antwerpse atelier van Cornelis II Floris de Vriendt. Ook een kistenmaker uit de buurt wordt wel als maker van het doksaal aangemerkt.[1] Het doksaal bevat achttien Bijbelse taferelen uit zowel het Oude als uit het Nieuwe Testament. Beide verdiepingen van het doksaal bevatten drie rondbogen en zijn versierd met motieven uit de renaissance. Langs de bovenranden zijn teksten geplaatst, aan de koorzijde in het Latijn en aan de schipzijde in het Nederlands.[2] De teksten zijn afkomstig uit de brieven van Paulus aan Timoteüs en aan Titus:
vliet die begheerte der ioncheit ende staet nadie rechtvaerdichheit dat gheloove die liefde en die vrede – in alle dingen so bewist u selven een exempel der goeder wercken ende hovt inder leeringe onscadelick
In de Latijnse tekst op het doksaal wordt de schoonheid van het kunstwerk verheerlijkt.[3]
In de toren hangen twee luidklokken, een van S. Butendiic uit 1468 en een van Jacob Noteman uit 1645. In het interieur bevinden zich een 19e-eeuwse witgeschilderde preekstoel en vier 17e-eeuwse herenbanken. Het orgel dateert uit 1870 en is gemaakt door de orgelbouwer Willem Hardorff.
Geboren in Oosterend
[bewerken | brontekst bewerken]
- Oepke Noordmans (1871-1956), theoloog en predikant
- Herman Ridderbos (1909-2007), predikant, theoloog en hoogleraar (Gereformeerde Kerken in Nederland)
