MET DANK AAN MUSEUM HUIS DOORN.
keizer wilhelm II
De laatste Duitse keizer Wilhelm II werd als Frederik Wilhelm Victor Albert geboren in Berlijn op 27 januari 1859. Wilhelm was de oudste zoon van de latere keizer Frederik III en diens gemalin Victoria van Saksen-Coburg-Gotha, dochter van de Britse koningin Victoria.
Hij was een kleinzoon van keizer Wilhelm I via vaderskant en via moederskant een kleinzoon van de Engelse koningin Victoria. Wilhelm II zou de geschiedenis ingaan als de laatste Duitse keizer (Kaiser) en koning van Pruisen van 15 juni 1888 tot 9 november 1918.
Lastige jeugd
Wilhelm II beleefde een lastige jeugd vanwege zijn handicap; zijn linkerarm was zo goed als verlamd en bleef achter in groei. Ondanks zijn handicap leerde Wilhelm paardrijden en werd hij een relatief goed schutter.
Wilhelm II doorliep het gymnasium in Kassel en studeerde geschiedenis en rechten aan de universiteit in Bonn. Hierna bekleedde hij diverse functies in het leger.
In 1881 trouwde hij prinses Auguste Viktoria van Sleeswijk-Holstein-Sonderburg-Augustenburg (1858-1921). Het echtpaar kreeg zeven kinderen, zes zonen en een dochter.
Keizerin Auguste Victoria
Auguste Viktoria von Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg (22 oktober 1858 – 11 april 1921) was de eerste echtgenote van keizer Wilhelm II en daarmee de laatste Duitse keizerin en laatste koningin van Pruisen.
Toen zij in november 1918 naar Nederland kwam, was zij al in minder goede gezondheid. Von Ilsemann, maar ook zijn echtgenote Elisabeth Bentinck, schrijven regelmatig dat ze zich zorgen maken over de gezondheid van de keizerin. Steeds vaker is zij erg zwak en ze willen haar daarom niet opzadelen met zorgen rondom bijvoorbeeld de dreigende uitlevering van de keizer.
In de aantekeningen van Von Ilsemann en Elisabeth Bentinck komt de keizerin naar voren als een zeer vriendelijke, lieve en gevoelige persoonlijkheid. Wellicht iets te lief: om haar echtgenoot onvoorwaardelijk te steunen, is Auguste Viktoria niet altijd helemaal eerlijk. Af en toe bevestigt ze Wilhelm in zijn dwalingen en ze wil bijvoorbeeld ook voor hem verborgen houden dat ze steeds zieker wordt.
In 1921 sterft zij op 62-jarige leeftijd, pas kort nadat ze samen met de keizer haar intrek had genomen in Huis Doorn.
Hoewel Bentinck en Von Ilsemann zich wel eens verbaasd hebben over hoe onaardig de keizer soms is tegenover zijn vrouw, spreekt de keizer als volgt over haar na haar overlijden:
ʽHet is een ware troost dat de keizerin zo zacht gestorven is, ze is van zwaar, langdurig lijden verlost. Ja, het zal stil worden in huis nu de hoge vrouw er niet meer is. De slechte lieden, wiens schuld het is dat de keizerin niet in het vaderland maar in een vreemd land moest sterven, zullen niet ongestraft blijven. Wat een prachtmens was zij! (…)’
Familiefoto met Wilhelm II zijn vrouw Auguste Victoria en de kinderen
Keizer Wilhelm II (midden) met links kroonprins Wilhelm en rechts de zoon van de kroonprins.
Kroonprins Wilhelm
De oudste zoon voerde in de Eerste Wereldoorlog het bevel over een legerkorps. Dit leger speelde een grote rol in de mislukte aanvallen op Verdun. Onder zijn officieren had Wilhelm vanwege zijn losbandige leven een slechte reputatie. Hij vroeg in 1918 asiel aan in Nederland en werd geïnterneerd op het toenmalige eiland Wieringen.Na een aantal jaren mocht hij, in tegenstelling tot zijn vader, terugkeren naar zijn vaderland. Hij schaarde zich openlijk achter de nazi’s, in de hoop dat zij de monarchie zouden herstellen. Toen duidelijk werd dat dit niet zou gebeuren, keerde hij zich van de nazi’s af.
Prins Eitel Friedrich
Prins Eitel Friedrich was na de oorlog actief in de veteranenbond Stahlhelm en in de Semper talis Bund (een veteranenverbond van voormalige keizerlijke gardisten). Hij sloot zich aan bij allerlei monarchistische bewegingen die tijdens de Weimarrepubliek ontstonden. Tijdens het nationaalsocialisme was hij een felle tegenstander van Hitler.
Prins Adalbert
Prins Adalbert voerde tijdens de Eerste Wereldoorlog het bevel over verschillende onderdelen van de Duitse vloot. Als marineman trof het hem bitter dat juist een muiterij in de haven van Kiel (op 4 november 1918) het einde van de Duitse monarchie inluidde.
Prins August Wilhelm
Prins August Wilhelm was na de oorlog actief in de veteranenbond Stahlhelm. Tot ongenoegen van zijn familie werd hij in 1930 lid van de NSDAP. De nazi’s zetten August Wilhelm in als stemmentrekker. Hij werd lid van de Rijksdag en werd voorman bij de SA. In 1942 viel hij echter in ongenade, na enkele kritische uitlatingen over Joseph Goebbels.
Prins Oskar
Prins Oskar diende in de Eerste Wereldoorlog in het Koninklijke Pruisische Grenadiersregiment. Na de oorlog werd hij lid van de veteranenbond Stahlhelm. Hij sloot zich ook aan bij allerlei monarchistische bewegingen. Ondanks zijn verzet tegen de nazi’s werd hij opgeroepen om in de Tweede Wereldoorlog te dienen, maar nam hij niet actief deel aan de oorlog.
Prins Joachim
Prins Joachim zat in het leger en kreeg uiteindelijk de rang van ritmeester bij de cavalerie. Hij pleegde op 18 juli 1920 op 29-jarige leeftijd zelfmoord, nadat hij enige tijd aan een ernstige depressie had geleden. Er werd gezegd dat hij zijn vaders troonsafstand en zijn mislukte huwelijk niet kon accepteren.
Prinses Victoria Louise
Prinses Victoria Louise was de enige dochter van Wilhelm II. Zij huwde met de Hertog van Brunswijk. Deze werd gedurende de November revolutie van 1918 afgezet, waarna er een einde kwam aan de monarchie in Brunswijk.
Prinses Hermine
Hermine von ReuB (17 december 1887 – 7 augustus 1947) was de tweede echtgenote van keizer Wilhelm II. Zij trouwde in 1922 met de ex-keizer, wiens eerste vrouw Auguste Viktoria, nog maar kortgeleden (in 1921) was gestorven.
Nooit keizerin
Officieel was Hermine nooit keizerin, maar zij liet zich graag zo noemen. Door de aantekeningen van Von Ilsemann krijgt men het idee dat Hermine zeer graag zou willen dat Wilhelm weer terugkeert op de troon, zodat zij zelf ook een machtige positie zou kunnen verwerven.
Oprichtster noodfonds
Hermine was oprichtster van een noodfonds voor arme Duitse gezinnen, het zogenaamde Herminen Hilfswerk. In Doorn organiseerde ze met enige regelmaat bazars en de opbrengsten uit de verkopen vloeiden in dit hulpfonds.
Armoedige omstandigheden
Na de dood van Wilhelm II verhuisde Hermine terug naar haar landgoed in Saabor. Ze overleed na de Tweede Wereldoorlog in armoedige omstandigheden, geïnterneerd in Frankfurt aan de Oder, toen onderdeel van de Russische bezettingszone.
Ze werd begraven in Potsdam, in dezelfde Antikentempel waar ook Auguste Victoria was bijgezet.
Sigurd von Ilsemann
Von Ilsemann was officier tijdens de Eerste Wereldoorlog. In 1918 werd hij toegevoegd aan de staf van de toenmalige keizer en vluchtte met de keizer naar Nederland. Tot aan het overlijden van de keizer bleef Ilsemann diens adjudant.
Von Ilsemann blijft de keizer in ballingschap trouw en houdt gedurende het verblijf in Nederland dagboeken bij. Von Ilsemann beschrijft het leven van de keizer, zijn familie en de staf en personeel op Huis Doorn.
Dagboek over de ballingschapsperiode
Het dagboek van Von Ilsemann beschrijft de volledige ballingschapsperiode van Wilhelm II. Vanaf het einde van de Eerste Wereldoorlog tot aan het overlijden van de keizer aan het begin van de Tweede Wereldoorlog.
Gedeelten van de dagboeken zijn eind jaren zestig van de vorige eeuw in het Duits uitgegeven en naderhand in het Nederlands vertaald. Op 11 november 2015 zijn de dagboeken in een nieuwe vertaling opnieuw uitgegeven.
Het boek: ‘Sigurd von Ilsemann, Wilhelm II in Nederland 1918-1941’, Dagboekfragmenten verzorgd door Jacco Pekelder en Wendy Landewé, is verkrijgbaar in de webshop, de museumwinkel en de boekhandel.
Elisabeth Bentinck
Tussen de aantekeningen van Von Ilsemann zijn af en toe dagboekpassages van Elisabeth Bentinck opgenomen.
Zij is de dochter van graaf Godard van Aldenburg Bentinck, die de keizer en keizerin enkele jaren onderdak biedt in zijn kasteel in Amerongen. Op deze manier leert zij Sigurd von Ilsemann kennen, met wie ze trouwt in 1920. Als dank voor hun verblijf in kasteel Amerongen schenkt de keizerin haar lievelingspaard Uranus aan Elisabeth.
